ارتودنسی دندان چیست؟
ارتودنسی یکی از شاخه های علم دندانپزشکی و مربوط به تشخیص و درمان ناهنجاری های دهان و دندان می باشد. به طور تخصصی به بررسی و درمان بی نظمی دندان ها و فک می پردازد. در آغاز، این شیوه تنها جهت صاف و مرتب کردن دندان های کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار می گرفت، اما امروزه بزرگسالان هم از این روش برای اصلاح ناهنجاری های دهانی خود استفاده می کنند. این شاخه چند منظوره در دندانپزشکی، به تنهایی و در ترکیب با روش های درمانی دیگر فک و صورت و یا دندانپزشکی زیبایی کاربرد دارد. دندان های کج و نامرتب نه تنها ظاهر دندان ها را کاهش می دهند، بلکه شلوغی دندان ها سبب سخت تر بودن رعایت بهداشت دهان و دندان می گردد. همچنین می تواند بر جویدن غذا و تکلم نیز تاثیر داشته باشد.
چه کسانی به ارتودنسی نیاز دارند؟
ردیف نبودن دندان ها و یا وجود ناهنجاری های فک، می تواند احتمال ابتلا به پوسیدگی دندان و بیماری های لثه را افزایش دهد و در واقع اهمیت ارتودنسی، برای جلوگیری و یا درمان این مشکلات می باشد. در صورتی که دندان‌ها وضعیت مناسبی‌نداشته باشند. فرد در مسواک‌زدن و نخ دندان‌کشیدن دچار مشکلاتی می‌شود که سلامت دهان و دندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مشکلاتی مانند جلو بودن هر کدام از فک ها، شلوغی دندان ها، کجی دندان ها و یا ردیف نبودن آن ها می تواند مشکلاتی برای تکلم فرد ایجاد نماید. گاهی اوقات این ناهنجاری به صورت مادر زادی وجود داشته و یا به مروز زمان و در اثر برخی عادات نادرست مانند مکیدن شست در دوران کودکی به وجود می آید. به هر حال دلیل به وجود آمدن این ناهنجاری هرچه باشد، این موضوع اهمیت دارد که در اسرع وقت فرد تحت درمان قرار بگیرد.
مناسبترین سن برای ارتودنسی
درمان ارتودنسی، در هر سنی اثر مفید خود را خواهد گذاشت، اما هر چه درمان در سنین پایین تر انجام گیرد، علاوه بر افزایش احتمال موفقیت، درمان ناهنجاری سریع تر انجام می شود. در حال حاضر برای کودکان ۷ تا ۱۱ سال، درمان مدت دار ارتودنسی با اثرات بسیار چشم گیری صورت می گیرد. برای کودکانی که در سن رشد هستند، جواب دهی ارتودنسی بسیار فوق العاده خواهد بود و همچنین می تواند سبب کاهش نیاز به درمان های دیگر دهان و دندان شود.
اما احتمال دارد برطرف کردن ناهنجاری های فک و صورت در بزرگسالی به سادگی امکان پذیر نباشد. با این حال درمان ارتودنسی فقط مخصوص کودکان نیست و ارتودنسی برای تمام سنین جواب دهی دارد. به طور معمول مشکلاتی که بزرگسالان برای درمان آن نیاز به ارتودنسی دارند، همان مشکلاتی است که در کودکان وجود دارد، اما این افراد نتوانسته اند که در زمان مناسب برای درمان آن اقدام کنند.
مزایای ارتودنسی دندان
ارتودنسی دندان فواید و مزایای بسیاری‌دارد که در زیر به برخی از مزایای ارتودنسی دندان اشاره‌شده است:
- ارتودنسی، می تواند بسیاری از ناهنجاری های دندان و فک را بر طرف نماید و طول عمر دندان ها را افزایش دهد.
- درمان به روش ارتودنسی، یک درمان طولانی مدت و ماندگار برای دندان های طبیعی می باشد.
- ارتودنسی انواع بسیاری دارد، به همین جهت در صورتی که بیمار ظاهر ارتودنسی را دوست نداشته باشد، دندانپزشک می تواند از بریس های سرامیک و یا شفاف استفاده نماید.
- داشتن دندان های شلوغ و یا نامرتب، بهداشت دهان و دندان را بسیار ضعیف می کند. درمان ارتودنسی با بهبود شرایط دهان و دندان، رعایت بهداشت دهان و دندان به شکل درست و راحت تر را برای بیمار فراهم می کند.
- ناهماهنگی دندان ها سبب می شود تا به آن ها فشار متعادلی وارد نشود، به همین جهت آسیب پذیری دندان و لثه به شدت افزایش می یابد که ارتودنسی این مشکل را به راحتی درمان می کند.
- ارتودنسی با بهبود وضعیت دهان و دندان، مشکلات جویدن غذا و یا تکلم را برای فرد بر طرف می کند.
کاربرد ارتودنسی دندان
در صورتی که فک بالا و پایین در زمان بسته‌شدن دهان بر روی هم منطبق نباشند، می توانند مشکلاتی را در تکلم و جویدن غذا به وجود آورند. جلو بودن فک بالا یا اوربایت و جلو بودن فک پایین یا کراس بایت و اپن بایت سبب ایجاد این مشکلات می شوند. همچنین شلوغی دندان ها سبب می شود تا دندان های دائمی فضای مناسبی برای رشد و نمو نداشته باشند. متخصص ارتودنسی، علاوه بر اصلاح ظاهر دندان ها، به درمان تمام ناهنجاری ها می پردازد. این روش کار‌آمد و بسیار موثر دارای کاربرد های متعددی از جمله موارد زیر می باشد:
- بستن فاصله بین دندان ها
- صاف کردن دندان های کج و نامرتب
- بهبود عملکرد دهان در جویدن غذا و تکلم
- برطرف نمودن جلو و عقب بودن فک ها
- اصلاح وضعیت فک و دندان
انواع ارتودنسی دندان
- ارتودنسی ثابت این روش به کمک تجهیزات خاصی برای درمان طولانی مدت استفاده می گردد. در تمام طول دوره درمان، دستگاه ارتودنسی در دهان بیمار باقی خواهد ماند.
- ارتودنسی براکت فلزی: براکت های فلزی و سیم، بریس های استانداری را ایجاد کرده که روی دندان ثابت می مانند و با اعمال نیرو به موقعیت مورد نظر هدایت می شوند. این روش از قدیمی ترین روش های ارتودنسی می باشد که هنوز هم کاربرد دارد.
- ارتودنسی براکت سرامیکی: این روش بسیار مشابه با روش ارتودنسی با براکت های فلزی می باشد، اما تفاوت این دو در جنس براکت ها است. این براکت ها از آلیاژ های سرامیک و مواد کامپزویتی ساخته‌شده‌اند و رنگی شبیه به دندان های طبیعی دارند، به همین دلیل به طور واضح قابل مشاهده نیستند.
- ارتودنسی لینگوال: در این روش، ابزار ارتودنسی پشت دندان ها قرار می گیرند، بنابراین برای افرادی که تمایل دارند اطرافیان متوجه ارتودنسی آن ها نشوند، بسیار مناسب است، اما زمانی که افراد به این روش عادت می کنند، نسبت به بقیه روش های ارتودنسی طولانی تر است. همچنین به دلیل ساخت سفارشی، ابزار مربوطه هزینه بالاتری دارد. معمولا به دلیل مزاحمتی که دستگاه ارتودنسی برای زبان ایجاد می کند، دندانپزشکان به ندرت این روش را پیشنهاد می دهند.
- ارتودنسی دیمون: این روش با استفاده از تکنولوژی متفاوتی، زمان کوتاه تر و مراحل سریع تری دارد. روش دیمون با وارد کردن نیرو های بسیار قوی تر برای درمان بی نظمی های بسیار شدید مورد استفاده می باشد.
- ارتودنسی فانکشنال با دستگاه ثابت: این روش درمانی شاید خیلی شناخته‌شده نباشد. در واقع ارتودنسی با پلاک فاکشنال علاوه بر اصلاح ناهماهنگی دندان ها می تواند با برقراری توازن بین فک ها، باعث تغییر بسیاری در چهره فرد شود.
- ارتودنسی متحرک برای این روش از ابزاری استفاده می گردد که الزامی نیست که در طولانی مدت در دهان باقی بمانند.
- نگهدارنده هاولی: زمانی که بریس های ثابت برداشته می شوند، برای ثابت نگه داشتن دندان ها دندانپزشک از این روش استفاده می کند. ریتینر یک نگهدارنده است که در صورت لزوم، دندانپزشک استفاده از آن را توصیه می کند.
- ارتودنسی با الاینر شفاف: این تراز کننده های شفاف به خوبی روی دندان ها منطبق می شوند و دندان ها را با کمترین ناراحتی جفت می کنند. این الاینر ها را می‌توان در هنگام غذا‌خوردن و مسواک‌زدن از دهان خارج‌کرد.
- پلاک زداسپرینگ: برای افرادی که قصد‌دارند دندانی که به عقب‌رفته را به سمت جلو بکشند، این روش قابل استفاده است.
- ارتودنسی با پلاک فانکشنال متحرک: یکی دیگر از دستگاه های ارتودنسی که برای رفع ناهنجاری استخوان، و ناهماهنگی دندان ها به کار می رود، پلاک فانکشنال می باشد. استفاده از پلاک فانکشنال می تواند فک بالا و پایین را به جای اصلی خود برگرداند. ارتودنسی با این روش به جای فشار واردن کردن به دندان ها برای ایجاد فضای بیشتر به فک فشار وارد می کند.
مراقبت های ارتودنسی دندان
در حین انجام ارتودنسی و بعد از آن باید نکات و مراقبت هایی را رعایت کنید که در زیر به بررسی مراقبت های ارتودنسی دندان می پردازیم:
- مراجعات مکرر و منظم به مطب دندانپزشکی در طول درمان از اهمیت خاصی برخوردار است. این مراجعات علاوه بر کنترل دستگاه ها، برای بررسی نحوه درمان اهمیت خاصی دارد.
- رعایت بهداشت دهان و دندان در ارتودنسی را باید بسیار جدی بگیرید. در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، احتمال پوسیدگی دندان و بیماری های دیگر دهان و دندان به شدت افزایش می یابد.
- مراقبت از ابزار های ارتودنسی را مانند دندان های طبیعی خود رعایت کنید. مراقب باشید تا براکت ها نشکنند و با مسواک و نخ دندان بعد از هر وعده غذایی بین آن ها را تمیز کنید.
- رژیم غذایی در طول ارتودنسی دندان از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین منظور باید از‌خوردن غذا‌هایی مانند بلال، هویج، مغز ها و غذا هایی که سفت هستند، پرهیز کنید.
- برای شست و شوی دهان از دهانشویه استفاده نمایید.
